آزمون فازیِ ارتباط علّی دین‌داری با کجروی: شرط لازم یا شرط کافی؟

مقاله حاضر سنجش دین‌داری و بررسی یکی از پیامدهای آن یعنی اجتناب از کجروی به روش فازی است. برای این منظور، دو مفهوم دین‌داری و کجروی در قالب مجموعه‌های فازی تعریف و درجات عضویت موردهای تحقیق در مجموعه‌های فازی تعیین شدند. با به‌کارگیری مجموعه‌های فازی و استفاده از معیارهای احتمال‌گرایانه، فرضیات این تحقیق که از نوع فرضیات علّی به شکل شرط لازم و شرط کافی بودند توسط نرم‌افزار fsQCA مورد وارسی و ارزیابی قرار گرفتند. مهم‌ترین یافته این پژوهش در سطح 35 نفر از دانشجویان رشته پزشکی که نمونه تحقیق را تشکیل می‌دادند آن بود که دین‌داری قوی شرط غالباً کافی برای اجتناب از کجروی است. علاوه بر اینکه تقید زیاد به انجام مناسک دینی نیز شرط کافی برای اجتناب از کجروی ارزیابی شد. از سویی دیگر، به‌جانیاوردن عبادات دینی شرطی لازم برای کجروی تشخیص داده شد. در مجموع، یافته‌های این تحقیق نشان داد که در بین ابعاد مختلف دین‌داری نقش بُعد مناسکی در اجتناب از کجروی اهمیت به‌سزایی دارد.